Հայոց ցեղասպանությունը հայ ժողովրդի և ինքնության համակարգված ոչնչացումն էր Օսմանյան կայսրությունում Առաջին համաշխարհային պատերազմի ընթացքում: Միության և առաջադիմության իշխող կոմիտեի գլխավորությամբ այն իրականացվեց հիմնականում շուրջ մեկ միլիոնի զանգվածային սպանությունների միջոցով: Հայերը դեպի սիրիական անապատ մահվան երթերի և հայ կանանց ու երեխաների բռնի իսլամացման ժամանակ. Առաջին համաշխարհային պատերազմից առաջ հայերը պաշտպանված, բայց ենթակա տեղ էին զբաղեցնում օսմանյան հասարակության մեջ: Հայերի լայնածավալ ջարդերը տեղի են ունեցել 1890-ական և 1909 թվականներին: Օսմանյան կայսրությունը կրել է մի շարք ռազմական պարտություններ և տարածքային կորուստներ, հատկապես 1912-1913 թթ. դիտվում էր որպես թուրք ազգի կենտրոն, անկախություն էր ձգտելու: 1914 թվականին Ռուսաստանի և Պարսկաստանի տարածքներ ներխուժման ժամանակ օսմանյան պարագլուխները կոտորել են տեղի հայերին։ Օսմանյան առաջնորդները ընդունել են հայկական դիմադրության առանձին ցուցումներ՝ որպես համատարած ապստամբության վկայություն, թեև նման ապստամբություն գոյություն չի ունեցել: Զանգվածային տեղահանությունը նպատակ ուներ մշտապես կանխել Հայաստանի ինքնավարության կամ անկախության հնարավորությունը:
1915 թվականի ապրիլի 24-ին օսմանյան իշխանությունները ձերբակալեցին և արտաքսեցին Կոստանդնուպոլսից հարյուրավոր հայ մտավորականների և առաջնորդների։ Թալեաթ փաշայի հրամանով 1915-ին և 1916-ին մոտ 800,000-ից մինչև 1,2 միլիոն հայեր ուղարկվեցին մահվան երթերի Սիրիական անապատ: Կիսառազմական ուղեկցորդների կողմից տարագրվածները զրկվեցին սննդից և ջրից և ենթարկվեցին կողոպուտի, բռնաբարության և ջարդեր. Սիրիական անապատում փրկվածներին ցրել են համակենտրոնացման ճամբարներ։ 1916-ին պատվիրվեց կոտորածների հերթական ալիքը՝ մինչև տարեվերջ ողջ մնալով մոտ 200000 տեղահանված։ Մոտ 100,000-ից 200,000 հայ կանայք և երեխաներ բռնի մահմեդականացվեցին և ինտեգրվեցին մահմեդական ընտանիքներին: Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո թուրքական անկախության պատերազմի ժամանակ թուրքական ազգայնական շարժումը իրականացրել է ջարդեր և էթնիկ զտումներ հայ վերապրածների նկատմամբ։ Հայոց ցեղասպանությունը հանգեցրեց ավելի քան երկու հազարամյա հայկական քաղաքակրթության կործանմանը։ Ասորի և հույն ուղղափառ քրիստոնյաների զանգվածային սպանությունների և վտարման հետ մեկտեղ դա հնարավորություն տվեց ստեղծել էթնոազգային թուրքական պետություն։ Թուրքիայի կառավարությունը պնդում է, որ հայերի տեղահանումը օրինական գործողություն էր, որը չի կարող որակվել որպես ցեղասպանություն։ 2022 թվականի դրությամբ 31 երկիր ճանաչել է իրադարձությունները որպես ցեղասպանություն, ինչպես նաև պատմաբանների ճնշող մեծամասնությունը։
Անի Աբրահամեան 